Door Gerard Dielessen

De onweerstuitbare opkomst van kunstmatige intelligentie biedt de journalistiek ongelooflijk veel kansen. Toch zijn er ook talloze bedreigingen. Daar ging het misschien nog wel meer over dan over de kansen tijdens al die inspirerende SXSW24-sessies hier in Austin. Ook tijdens onze eigen beschouwingen kwamen we eenvoudig tot de conclusie dat kunstmatige intelligentie een fascinerend en inspirerend fenomeen is en mensheid echt verder vooruit kan helpen. Maar dan moeten we tegelijkertijd de bedreigingen wel serieus nemen. 

Als je met een aantal geïnteresseerde mensen in een huis zit dan ontkom je daar niet aan doorwrochte inhoudelijke nabetrachtingen, het verkennen van interessante filosofische vergezichten en zo nu en dan een heftige discussie. Soms tot diep in de nacht. En de volgende dag weer scherp. The full treatment dus. Heerlijk. SXSW24.

Tsja, kansen en bedreigingen dus voor de media en de journalistiek in het bijzonder. Daar hebben we het veel over gehad de afgelopen dagen. En over wat dat dan weer betekent voor de democratie. Ik schreef daar al eerder over in het stuk ‘Hoe bedreigend is AI voor de democratie?’ 

Vertrouwen

Verantwoordelijkheid en vertrouwen. Dat zijn wel kernbegrippen die steeds weer terugkomen in de discussie over het gebruik en de gevolgen van de opmars van kunstmatige intelligentie in ons dagelijks bestaan. 

Goed, eerst maar eens terug naar de journalistiek.

Laat ik eens beginnen met de voordelen van AI op een rij te zetten.

• Er kan veel sneller worden geproduceerd omdat kunstmatige intelligentie (AI) journalisten in staat stelt om met behulp van geavanceerde algoritmen automatisch artikelen, samenvattingen of zelfs hele rapporten in zeer korte tijd te (laten) produceren. 

• Door AI te gebruiken kunnen journalisten grote datasets en andere relevante stukken snel laten analyseren waardoor patronen en trends worden herkend, die ze vervolgens kunnen uitwerken in hun nieuwsverhalen. 

• AI versterkt ook de creativiteit. Chat GPT is bijvoorbeeld heel goed in staat om nieuwe ideeën aan te dragen, voorstellen te doen voor nieuwe formats of vertelstijlen. 

• Generatieve AI stelt mediaorganisaties in staat om content op maat te maken voor individuele lezers op basis van hun voorkeuren, interesses en gedrag. Daarmee kan de betrokkenheid van je publiek verder worden vergroot natuurlijk. Het gevaar daarvan is wel dat je meehelpt aan het creëren van bubbels. Vriend Buitelaar schreef daar over in zijn verslag over Rio. Een AI-audiodienst van het bedrijfje Curio.

• Een ander belangrijk voordeel is dat AI journalisten kan helpen om hun taalvaardigheid te verbeteren door suggesties te doen voor betere zinsconstructies, woordkeuzes en grammatica. 

• Als laatste noem ik hier het voordeel van schaalbaarheid. Door automatisering kunnen, vooral, kleine mediaorganisaties hun journalistieke productie opschalen zonder daarvoor extra mensen aan te nemen. 

En dan ben ik met bovenstaande opsomming vast niet volledig.

Bedreigingen

Tot zover het goede nieuws. Want het gebruik van AI in de journalistiek neemt ook grote risico’s met zich mee. Dat werd ook wel duidelijk tijdens veel SXSW-sessions dit jaar. Zo deden professor Joan Donovan (professor Journalism and Emerging Media Studies van de Boston University) en Colorado Secretary of State Jena Griswold in één van de bijeenkomsten een klemmend beroep op de journalistiek om misinformatie tegen te gaan. Beiden vinden dat er een zware verantwoordelijkheid ligt op de schouders van de journalistiek, waardoor zij als het ware de ‘poortwachters’ zijn geworden van onze vrije democratie. Grote woorden, een grote opdracht bovendien. Een worsteling tegelijkertijd.

Dat bleek ook uit de sessie AI and Journalism: The Massive Consequences When Truth is AI. In het panel vertegenwoordigers van CNN en The Washington Post. Bernadette Tuazon, director of Photography van CNN bekende dat ze een jaar geleden nog geen idee had over de gevolgen van AI voor haar werk als fotochef van één van de grootste nieuwsagency's ter wereld. Ze heeft zich met grote spoed laten bijscholen, gesprekken gevoerd met AI-deskundigen en veel meer. Dat hij bijvoorbeeld tot gevolg dat zij snel in de gaten had dat de foto van prinses Kate en haar kinderen was gemanipuleerd door het Britse Koninklijk Huis. Ze liet de foto niet offline halen, maar ze besloot, in overleg met de redactie, het verhaal over de gemanipuleerde foto te vertellen.

Wat bij deze grote mediabedrijven centraal staat is het kernwoord vertrouwen. Verkeerde onware publicaties kunnen de reputatie van mediaorganisaties in now time te niet doen. Stilzitten is er dus niet bij. Je redactie inrichten op het herkennen van gemanipuleerde foto’s en video’s en misinformatie is essentieel om het vertrouwen van het publiek te behouden. Daar waren alle panelleden het met elkaar zeer over eens.

In het verlengde daarvan waag ik hier een poging om de nadelen van generatieve kunstmatige intelligentie voor de journalistiek op een rij te zetten. 

• Allereerst is het met behulp van AI dus heel gemakkelijk om desinformatie te verspreiden. Valse nieuwsberichten, misleidende informatie of nepnieuws kan door AI gemakkelijk worden gemaakt en is dan nauwelijks van echt te onderscheiden. 

• Automatische gegenereerde berichten kunnen fouten en onnauwkeurigheden bevatten, vooral als het gebruikte algoritme is getraind op onbetrouwbare en bevooroordeelde gegevens. Daarom is menselijke controle zo belangrijk. 

• Dan zijn er de privacyrisico’s. Kunstmatige intelligentie kan worden gebruikt om persoonlijke gegevens te verzamelen, wat kan leiden tot inbreuk op de privacy van individuen. Daar moeten journalisten zich goed bewust van zijn. 

• Media moeten zich er bewust van zijn dat ze niet té afhankelijk worden van AI. Het risico bestaat dat ze dan hun oordeelsvermogen en kritisch denkvermogen verliezen. Het vinden van een goede balans is essentieel. 

• Met behulp van AI kan nieuws heel eenvoudig worden gepersonaliseerd. Daar is op zich niets mis mee, maar het gevaar bestaat dat er al snel gesloten informatiebubbels ontstaan. Het vinden van een juist balans van hetgeen mensen specifiek interesseert en van nieuws dat voor de algemene samenhang van de samenleving van belang is belangrijk en een kerntaak van de journalistiek, naar mijn vaste overtuiging.

• Dan een hele belangrijke: AI kan worden gebruikt voor het manipuleren van audio-, video- en tekstinhoud. Daar zijn al vele voorbeelden van bekend en die vooral als doel hebben om vals bewijsmateriaal te creeren of om gewoon de werkelijkheid te verdraaien voor eigen gewin. 

Niet-transparant

AI-systemen zijn vaak moeilijk te begrijpen of te doorgronden en zeker niet transparant. De grote tech-bedrijven, zoals OpenAI, Google, Amazon, Microsoft, Apple houden zich nauwelijks bezig met al deze ethische aspecten van de exponentionele ontwikkeling van generatieve kunstmatige intelligentie. Terwijl ze wel een belangrijke bijdrage zouden kunnen leveren. Krtische opmerkingen van interviewers of vragen vanuit het publiek gingen vertegenwoordigers van deze techs tijdens SXSW vaak uit de weg met nietszeggende antwoorden. 

Daarom is het wat mij betreft essentieel dat mediaorg

anisaties en hun journalisten al deze bedreigingen serieus nemen. Opleidingen, trainingen, gesprekken en het opstellen van richtlijnen hoe verantwoord om te gaan met deze nieuwe technologische toepassingen vormen de basis van het behoud van het vertrouwen van het grote publiek. Maak een manifest waarin transparantie en verantwoording zijn vastgelegd. Waarin wordt beschreven dat de eindredactie nooit kan worden overgelaten aan slimme machines. Het zijn de mensen, de journalisten die daar aan het einde van de dag verantwoordelijk voor zijn.

Door Michiel Buiitelaar

Ik las het uitstekende verslag van Gerson Veenstra over 'How generative AI will transform media and democracy', een interessante sessie waarin de gezwollen titel niet werd waargemaakt. Ik wil enkele aanvullende gedachten delen over één, het business model, en twee, bubbels. Dit alles gaat over Curio, die hun nieuwe, voice-oriented, AI-powered news app Rio aanprezen.

Ten eerste, het business model: daar werd hoegenaamd geen aandacht aan besteed. Curio claimt deals te hebben met gerenommeerde uitgevers – dat zal niet gelogen zijn, maar of die uitgevers daar beter van worden, en of ze percipiëren er beter van te worden, dat werd niet onderbouwd. Deals hebben zegt op zich weinig. Ik heb bij mediabedrijven gewerkt: die sector is bovenmodaal emotioneel-conservatief, ik vraag me af welke deals – met welke geldstromen – Curio dan heeft, op welke voorwaarden, voor hoe lang; en, of die mediabedrijven zelf (zullen) kunnen wat Curio gaat doen (zie DPG nu?). Ik ben sceptisch. Net als Gerson dacht ik aan Blendle: niet hetzelfde als Curio, maar er zijn overeenkomsten. Er is een reusachtig dik en nog aanzwellend boek “Dingen die Michiel Buitelaar niet begrijpt of niet voorzag”, alsmede een flinterdun schriftje “De zeldzame keren dat Michiel Buitelaar gelijk kreeg”. In dat laatste boekje staat iets als: Blendle, dat wordt niks. Ik werkte bij een uitgever en zag geen gezond business model in Blendle. Ik heb ambtshalve zelfs dingen afgeremd, beken ik, omdat het voor bestaande uitgevers niet goed uit pakte. Menigeen was enthousiast toen, vooral omdat een opgewekt mannetje veel zendtijd kreeg om het aan te prijzen. Maar de vlieger ging niet op. Ik proef hier en nu bij SXSW enthousiasme, over Curio, maar hef een waarschuwend vingertje op, vanwege rationale zakelijke afwegingen en denkbare emoties, van andere belanghebbenden, die van invloed zijn. Laten we eens zien wat het echt wordt. Geen shoe-in lijkt mij.

Ten tweede, iets over bubbels. Het aggregeren van nieuws en verdieping uit al die bronnen klinkt goed maar er zitten ook potentiële minpunten aan. Het kan – ik denk: zal – tot bubbels leiden, tot het verblijf van de Curio gebruiker in een micro-universum van soortgelijk gekleurde berichten. Dat is een reëel gevaar, als je denkt dat diverse en objectieve journalistiek democratie faciliteert. Overigens denk ik dat dat risico regelmatig aangestipt wordt, als zijnde modern – in de contekst van social media met name – maar echt nieuw is het niet. In het verzuilde tijdperk, waarin ik nog net geboren ben, zat menigeen ook in een bubble, namelijk een katholieke, protestante, of socialistische, enzovoorts. Van krant tot voetbalclub, van kledingwinkel tot school: die zaten in zo’n bubbel toen. Ik vermoed dat Curio dat op een andere manier kan voeden – als ik dat bijvoorbeeld toesta, neem ik vooral liberale, laat-kapitalistisch gekleurde berichten tot me (disclosure: om dat in te perken, althans dat probeer ik, consumeer ik regelmatig, therapeutisch, een portie Wierd Duk, Nigel Farage, Leon de Winter, maar ook De Correspondent, Peter de Waard, of Asha ten Broeke, om mijn wereldbeeld te tarten – knabbelen aan de uiteinden!). Ik betwijfel of Corio dat faciliteert.

Ik wijs ook op de stokoude Nicholas Negroponte, die van de papyrusrol Being Digital. Die beweerde dat een krant lezen ook een serendipische activiteit is, dat het vermakelijk is om dingen tegen te komen die je niet zoekt. Dat dat ook de waarde van een klassieke, niet-gepersonaliseerde krant is: dat totaal oninteressante berichten over de families Hazes, Roelvink of Taghi, dan wel de uitslagen van fierljeppen, klootschieten of poepveulen slingeren ergens in een donkere uithoek. Dat heeft ook een functie, voor menigeen, beweerde hij. Dat is de charme van bladeren in een krant of magazine, of zappen op televisie: het toeval. Dat roept de vraag op of personalisatie voorspelbaar en saai is. Wat misschien (?) onderstreept wordt door het feit dat personalisatie waar mensen zelf iets voor moeten doen – parameters instellen en zo – zelden werkt. Ik heb dat meermaals zien stranden. Toegegeven, in het geval van Curio doet de AI dat, maar vraagtekens zijn gepast. Allemaal best, the proof is in the pudding: laat het gebeuren, het is interessant! Kom maar op, Curio?

AI & technologie gaan een steeds grotere rol spelen in ons leven, ons werk, en onze samenleving. Als ik naar de presentaties kijk die ik heb gezien zijn deze thema's te ontdekken. Niet uitputtend, maar mijn interpretatie van wat mij opviel. En mogelijk knutsel ik nog verder aan dit stuk  

Technologische vooruitgang en integratie

• AI & Machine learning: In iedere presentatie ging het over de grote snelheid waarmee dit veld zich ontwikkelt, en het effect dat het al heeft op het alledaagse leven en op werk. Weet ook dat dit veld zich voortdurend versnelt: Wat er volgend jaar kan is een veelvoud van nu. En dat is ieder jaar zo. En dit soort exponentiële groei is lastig voor te stellen: 5 jaar lang iedere keer 3x beter betekent 243x beter. 
• Creatieve toepassingen van AI: Deze tools lenen zich goed voor creatief probleem oplossen en innoveren. Een van de beste praatjes daarover vond ik "Orthogonal AI strategies" waarover ik een apart stuk schreef, waarin wordt beargumenteerd dat we juist niet moeten proberen om AI in te zetten om bestaande processen beter/efficiënter/goedkoper te maken, maar er echt op een andere manier naar te gaan kijken: Hoe kan je AI inzetten zodat je leven en werk beter wordt, door de mens centraal te houden.
• Simmer werken: AI is goed in het automatiseren van routineklusjes, zodat je zelf kan focussen op meer strategische en creatieve taken. Programmeren gaat bijvoorbeeld veel efficiënter met een hulpje er bij die stukken code voor je schrijft, en een AI is prima geschikt om mee te luisteren met een gesprek en daar slimme notulen van te maken.
• Data-gedreven beslissingen: Analytics en AI kunnen grote hoeveelheden data structureren en verwerken, wat goed kan helpen bij inzicht en beslissingen. Ook kunnen systemen dit zelf gebruiken, en zelf beslissingen nemen over optimale strategie, zoals het laden van een thuisbatterij, of een AI die wordt ingezet door een legal team om te helpen met analyse, of een AI voor medische diagnose.  Dit werkt het beste als AI echt zit 'ingebouwd' in het product. Momenteel zien we nog veel 'side panels' en 'toverstokjes' waarmee AI wordt aangezet, waardoor het een gefragmenteerde ervaring blijft. 

Mens-AI samenwerking en ethische overwegingen: Willen we dit wel?

• Vergroten van het menselijk potentieel: AI kan je mogelijkheden vergroten; je kan beter beslissen, creatiever zijn, en je kan makkelijk over nieuwe onderwerpen leren. Er is zoveel te leren door het gewoon aan een AI te vragen. Daardoor kan je ineens veel meer zelf doen dan vroeger. En ben je dus ook breder inzetbaar in je werk. AI hielp ook om de grotere rubrieken voor dit stukje te vinden; ik heb er daarna wel aan gesleuteld (zoals de rubriek onderwijs) en deze tekst is 100% zelf gemaakt. Maar het hielp wel om de analyse te doen, puur op basis van mijn notities van de talks. 
• Verandering van de arbeidsmarkt: Het is niet te ontkennen, AI zal banen laten verdwijnen. Wat moet die taxi-chauffeur gaan doen, als zijn werk minder wordt wegens zelfrijdende auto's? Nieuwe skills leren is gelukkig ook makkelijker, en er zal in nieuwe sectoren werk komen zoals tech support, AI systemen trainen, data annoteren. Levenlang leren, ondernemerschap zal steeds belangrijker worden. De wereld verandert, en biedt daarmee ook nieuwe kansen. Mensen die dit omarmen en mee-veranderen zullen in het voordeel zijn.
• Andere ethische en maatschappelijke risico's: Als alles om data gaat draaien worden privacy en data security steeds belangrijker. En AI vergroot potentieel de ongelijkheid in de wereld: Het technologisch geavanceerde deel van de maatschappij, land of wereld heeft een voordeel.
• Misdaad en fraude: Ieder gereedschap kan ook een wapen zijn. Dit zag ik met name bij het praatje over "Taken or Mistaken? AI’s Role in in Virtual Kidnapping Scams". Virtuele ontvoeringen zijn geen ontvoeringen, maar bedreigingen: Je wordt gebeld met de dreiging dat ze een naaste van je hebben, en zullen vermoorden als je niet snel betaalt. Dankzij AI wordt dit veel overtuigender, met gegenereerde foto's of geluidsfragmenten. Een van de beste dingen die je daar tegen kan doen is een codewoord afspreken met je familie: als dat woord niet kan worden genoemd weet je dat ze hem of haar niet echt hebben. Behalve deze criminele toepassingen zijn er talloze manieren denkbaar om met AI content of chatbots te maken die mensen beïnvloeden, bijvoorbeeld bij verkiezingen.

Veranderingen in werk & organisaties

• Werk wordt steeds flexibeler, en ondersteund door AI. "Banen zijn dood, maar het werk niet". Het gaat steeds meer over welke skills je hebt, en hoe handig je bent in het inzetten van tools. Hierover kan je meer lezen in dit stuk van Gerson Veenstra
• Kleine teams en eenmansbedrijven nemen toe; het is steeds makkelijker om (wederom dankzij AI) flinke waarde toe te voegen, en een voorspelling van Sam Altman is dat er binnen afzienbare tijd ergens een eenmansbedrijf zal ontstaan met een waarde van boven de miljard dollar.
• Veranderende organisatiestructuur en -cultuur: Als steeds meer van je mensen steeds meer verschillende dingen kunnen, dankzij AI tools, komt er meer zelfstandigheid in de teams. "The small team is now the ultimate flex" zei Ian Beacraft. Beslissingen worden meer decentraal genomen, en het leiderschap zal hierin moeten meeveranderen. AI gaat geen bedrijven kapot maken, maar het vasthouden aan oude systemen en technologie wel. Ondersteun het meer 'agile' werken, geef toegang tot AI tools, en help het leren van het gebruik daarvan.

Toegang tot de technologie

• Democratisering van de technologie: Een terugkerend thema in veel verhalen is de noodzaak voor brede toegang tot geavanceerde technologie, zodat niet alleen de bevoorrechten de voordelen van AI kunnen ervaren. No-code en Low-code platformen kunnen hierbij een bijdrage geven, maar ook onderwijs over het gebruik.
• Verantwoordelijke ontwikkeling en gebruik: Bij alle ontwikkelingen is het belangrijk om de ethische grenzen te onderzoeken. Wie heeft hier voordeel van, wie sluiten we uit? Zijn er onvoorziene gevolgen? Het concept "red teaming" viel regelmatig, waarmee een methode wordt bedoeld om een ontwikkeling opzettelijk uit te dagen, zwakheden te ontdekken, en potentieel misbruik in te schatten. Dit is bijzonder relevant in de AI wereld, waar het maar al te makkelijk is een niet goed doordachte tool online te gooien, met potentieel heel schadelijke gevolgen.

AI-kunde en onderwijs

• Begrip van AI: Er is een noodzaak om mogelijkheden én beperkingen kennen van AI systemen. Niet alleen over hoe je omgaat met de tools zelf, zoals het schrijven van goede prompts of het effectief gebruik maken van assistents voor bijvoorbeeld programmeren, maar ook hoe je gefopt kan worden door een AI systeem, bedoeld of onbedoeld. Wij zijn als mensen geneigd om iets wat 'mens-achtig' overkomt te geloven en te vertrouwen, zoals een AI chatbot. Wat ook enorm helpt is het simpelweg elkaar vragen: "Hoe doe jij dit met ChatGPT?". 
• Blijf een expert: Om goed te kunnen werken zal je nog steeds moeten weten wat je aan het doen bent, en de diepe achtergronden in de vingers te hebben. Ook als je met een AI samenwerkt. Peter Deng van OpenAI: "You're not going to know if the answer is right, unless you actually know your stuff"
• AI in het onderwijs zelf: Er zijn talloze mogelijkheden voor veel leerlingen om 'bijles' te krijgen van een AI, of zichzelf laten overhoren, of hun kennis juist te verdiepen, maar ook voor docenten om aangepaste lessen te ontwerpen. En je kan denken aan een AI programma in het onderwijs. Zo hoorde ik over een middelbare school die lessen wijdde aan prompting. 
• Toegang tot AI om er mee te leren werken: Ook een aantal keer gehoord: Bedrijven moeten niet alleen cursussen bieden voor hun eigen AI toepassingen, maar ook hun medewerkers opties bieden, en accounts bij AI tools faciliteren. Dit geldt ook voor ouders vind ik zelf, en ik zal er voor zorgen dat mijn kinderen alle mogelijkheden hebben om te klooien met AI. Ook hier een citaat van Peter Deng: "There should always be a free version, absolutely". Hier is ook een taak weggelegd voor de grote tech bedrijven. 

Eindelijk eens een praatje waarbij de term 'AI' niet viel. Althans niet vaak. Een presentatie over klimaatverandering van Ben Wolkon van MUUS Climate Partners, en daarna een interactive sessie geleid door Ellie Johnston. Kern van de boodschap is: Er is niet 1 enkele oplossing die alles zal oplossen, maar alle oplossing die er nodig zijn bestaan al. Het is een kwestie van implementeren en opschalen. 

De duurzame toekomst

Het verhaal van Wolkon was mij al relatief bekend. Electra zal toe moeten nemen in industrie, vervoer en gebouwen. Het opwekken van die stroom zal groen moeten worden. Daarbij is er synthetische brandstof nodig voor bijvoorbeeld luchtvaart. Daar is trouwens wel een rol voor AI en analytics, om al die systemen te managen en optimaliseren: een slimme thuisbatterij of warmtepomp die de optimale strategie uitvoert. 

De interactieve tool

De tweede helft van de presentatie was bijzonder goed. Ellie Johnston gebruikte een online enquete (van pollev.com) om het publiek te laten kiezen welke maatregelen het meest effectief waren, en het meest overhyped. Die uitkomsten waren direct live te zien, en gebruikte ze vervolgens om de schuifjes in te stellen in de simulatietool die zij en Climate Interactive samen met MIT heeft ontwikkeld. Je kan er zelf direct mee gaan spelen op https://www.climateinteractive.org/en-roads/ maar het is raadzaam om daar wel even de tijd voor te nemen, het is een erg complete en complexe tool.

Een voorbeeld. Stel dat je wil weten wat het effect is van het tegengaan van ontbossing. Je kan dan het beste de rechtergrafiek zetten op Deforestation, of een andere grafiek uit die rubriek. En je kan dan direct aan de schuif Deforestation gaan trekken, maar slimmer is om op de 3 puntjes bij die schuif te klikken, zodat je kan zien wat de inputs precies zijn. 

Duidelijk wordt dat er niet 1 maatregel is die alles zal oplossen. Om op +1.5 C uit te komen moet je heel wat puzzelen. En ook duidelijk is het effect van carbon pricing. In de sessie zette Johnson dit op $100 per ton, 'ongeveer een dollar per gallon benzine', en dat blijkt een groot effect te hebben. Maar je kan ook zien wat het gevolg is van het later invoeren van maatregelen.

Erg goed gedaan, en een overtuigende sessie. Climate Interactive verzorgt dit soort groepssessies, en er zijn in veel landen nu vertegenwoordigers die deze sessies kunnen leiden. 

Maar vooral: Ga er mee aan de slag. Erg goed. https://en-roads.climateinteractive.org/scenario.html

Door: Gerson Veenstra

SXSW is niet compleet zonder robot. Misschien herinner je je van vorig jaar de Disney-robot nog? En is er niet eentje ergens op een podium, dan is er toch zeker eentje te vinden op de expo. Dit jaar moesten we er even op wachten, maar vandaag was het toch zover. En daar hadden meer mensen zin in, want de zaal zat bomvol. En waarschijnlijk allemaal met dezelfde vraag: is de techniek nu eindelijk zover dat we er meer gaan zien? 

Stel je voor: je hebt een robot thuis. Wat zou je die laten doen? Van welke klusjes wil je graag af en waar ben je nu veel tijd aan kwijt die je dan kunt besteden aan dingen die je leuk vindt? Het klinkt misschien nog niet realistisch, maar het is wel waar het bedrijf Apptronic hard aan werkt: een betaalbare robot voor elk huishouden. Apollo is het eerste werkende prototype en stond op het podium. 

Schoonmaken, afwassen, zoek- en reddingsacties, vervelende klusjes opknappen, medewerkers in de kledingindustrie vervangen, assisteren als leefstijlcoach of fitnessinstructeur, wereldproblemen oplossen...? "We staan nog maar aan het begin", zegt een enthousiaste Yemi A.D. van het Moonshot Platform. 

Met kunstenaars een rondje om maan

Hij is een artiest, hij danst, maar hij is vooral ook een robotenthousiast. En dat heeft er alles mee te maken dat hij een van de kunstenaars is die zijn uitgekozen om mee te doen aan de maanmissie #dearmoon. Het idee is dat ze nog dit jaar de ruimte in gaan en een 'rondje rond de maan' maken en zich laten inspireren. 

Toen hij in het kader van dat project bij het bedrijf Apptronic was en voor het eerst de robot Apollo zag, was hij overweldigd: "Het is kunst!" En hij begon zich af te vragen: wat kan ik ermee? Het gaat om technologie en de mensheid en waar die twee elkaar ontmoeten. Een prachtig voorbeeld van een toepassing met een robot is in Tokio te vinden. Daar wordt die ingezet om de bediening te doen. Wat het bijzonder maakt dat de robot wordt aangestuurd door iemand die verlamd is en zo toch een vorm van contact met anderen heeft.

Een 'betaalbare' robot

Apptronic is ontstaan in 2016, vanuit de universiteit van Texas, voortbordurend op de robot Valkyrie van Nasa die miljoenen kostte. Het doel vanaf het begin was een 'betaalbare' robot te ontwikkelen. Apollo die we nu op het podium zien, is eerste prototype. Later dit jaar wordt er een productieversie gepresenteerd: uit het lab de wereld in. 

Jeff Cardenas van Apptronic: "Ik ben er niet aan begonnen om geld te verdienen. Aan het begin kreeg ik van veel mensen het advies: begin er niet aan, neem een normale baan. Maar we hadden een droom. Het is mijn levenswerk. Ik probeer niet aan tijd te denken. Ik zie het als een estafette: je loopt zo lang en zo hard als je kunt en geeft dan het stokje over aan de volgende generatie."

Een explosie van robots

"Denk aan de beginjaren van de pc-industrie", zegt hij. "Eerst waren er maar weinig mensen die het konden betalen. Een pc was ook ingewikkeld om te maken en moeilijk om te programmeren. Ik zie dit als het begin van een reis." De reden dat meer mensen er nu enthousiast over zijn is volgens hem AI. Technisch wordt het allemaal makkelijker en goedkoper om een robot te maken en we kunnen nu ook 'intelligentie' toevoegen. 

Maar wat is dan betaalbaar? "Ik denk dat op een gegeven moment iedereen een robot heeft. Er komt een explosie van robots. In elk huis zul je er eentje zien, al is het de vraag of het precies deze is of dat die er anders uitziet."  Robots hoeven qua materiaal niet duur te zijn, volgens hem. Hij denkt aan de prijs van een auto: "Zeg 50.000 dollar. Maar je hebt verschillende automerken, die verschillend geprijsd zijn. Op den duur kan iedereen zich er eentje veroorloven."

Demonstratie

Eerlijk is eerlijk, de demonstratie op het podium ging in eerste instantie mis. Maar goed, dat kan de beste overkomen, zoals we eerder deze week bij Microsoft zagen. In de snelle montage heb ik het moment dat het misging weggelaten. 

Menselijke vorm is het beste voor ons

Maar waarom moeten dit soort robots op mensen lijken? "De hele wereld is ontworpen voor mensen", legt Cardenas uit. "Als je een robot wil die met en voor je werkt, is de menselijke vorm de beste vorm voor ons. En omdat ze op ons lijken, kun je ze ook makkelijker dingen aanleren door ze te laten kopiëren wat mensen doen."

Tijd teruggeven aan de mens

Hij vertelt dat hij er als kind al van droomde om robots te maken. "Mensen zijn toolmakers. En nu zijn we goed genoeg om tools te maken die op ons lijken." Hij hoopt dat robots ons tijd teruggeven voor dingen die we willen doen, in plaats van dingen die we moeten doen. "Ik hoop dat een robot voor mij zorgt als ik oud ben en ook voor mijn ouders." En hij hoopt ook dat ze helpen de ruimte te ontdekken, zoals de maan en mars. Hij moet dan denken aan Star Wars waarbij robots helpen het leven van mensen mogelijk te maken. 

Maar de robot kan nu nog vrij weinig, vooral grove bewegingen gaan goed. Een doos verplaatsen kan bijvoorbeeld prima. De fijne motoriek is nog ingewikkeld. "Maar hij zal snel meer kunnen, omdat robots van mensen kunnen leren." Cardenas ziet mogelijkheden voor de auto-industrie, winkels, maar vooral ook gezondheidszorg. "De robot kan werken met een team van mensen. Het is niet meteen een verpleger, maar kan verpleger wel helpen. Dingen pakken voor iemand, schoonmaken, daar kan robot instappen, zodat de mens weer echt kan focussen op het menselijk contact."

Zie ook de kansen

Bij Apptronic werken nu 100 mensen. "Niemand doet het voor het geld. Het zijn briljante mensen die overal kunnen werken voor veel geld, maar hier aan meewerken omdat ze geloven in dezelfde droom." Apple was grote inspiratie. Het idee van techniek en mensen aan elkaar verbinden. Voelde zich dankbaar toen hij voor het eerst een Apple-product in handen had. Dat er overal aan gedacht was. Dat is het type producten dat hij wil maken. 

Het is makkelijk om bang te zijn voor nieuwe technologie, zegt Cardenas. Mensen waren eerst ook bang voor treinen. De snelheid zou je hersenen beschadigen, was de fabel. Dit is als elke andere technologie, zegt hij. En hij vraagt om ook hoopvol te zijn. "Het is goed om voorzichtig te zijn en je zorgen te maken, maar zie ook de kansen. De komende jaren wordt het personeelstekort steeds groter, dat lossen we niet op. We hebben robots dus echt nodig."  

Terugkijken kan hier